بستر مناسبی برای توسعه پایدار محیط روستایی و سازماندهی سلسله مراتب خدمات و تأسیسات روستایی و پی ریزی نظام استقرار مناسب سکونتگاه های روستایی با پراکنش جمعیت است.

علاوه بر آن روستاهای در معرض خطر سوانح طبیعی مانند زلزله، سیل و رانش زمین شناسایی و برای جلوگیری از آن ها راهکارهایی ارائه می شود. اینک این سؤال مطرح است که با توجه به این که خراسان شمالی روی خط زلزله واقع شده است و هم چنین تعداد زیادی از روستاها در معرض خطر سیل قرار دارد آیا ساماندهی سکونتگاه های روستایی در استان انجام شده و اگر انجام شده چه نتایجی را در برداشته است؟یکی از ساکنان روستای گلیان هم اظهار می دارد: این روستا به خصوص هنگام بارندگی در معرض خطراتی مانند سیل و ریزش سنگ است به طوری که ممکن است برای اهالی حوادثی رخ دهد.«فرد گلیانی» می افزاید: روستاییان به آب و خاک خود دل بسته اند و زندگی آن ها در این 2 نعمت خدادادی خلاصه می شود بنابراین مسئولان باید ساماندهی سکونتگاه های روستایی را در اولویت قرار دهند.یکی دیگر از روستاییان نیز بیان می کند: هر سال تعداد زیادی از اهالی روستا زمین و سرمایه خود را به علت حوادث طبیعی از دست می دهند و به شهرها مهاجرت می کنند.«رحمانی» می افزاید: ساماندهی سکونتگاه های روستایی و مقابله با سوانح طبیعی در روستاها موجب مهاجرت معکوس خواهد شد.معاون عمران روستایی بنیاد مسکن خراسان شمالی با بیان این که طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی در محدوده خاص جغرافیایی یا سیاسی تهیه می شود می گوید: این طرح ها زیر مجموعه ای از طرح جامع شهرستان است و وضعیت موجود خدمات رسانی به روستاها را بررسی و در یک مجموعه مرکزیابی می کند. در این طرح یک روستا به عنوان روستای خدمات دهنده انتخاب می شود و این روستا چند روستا را از نظر خدماتی، به شکل اقماری تحت پوشش قرار می دهد تا از اتلاف سرمایه جلوگیری شود.«علی محمدی» می افزاید: یکی دیگر از اهداف طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی شناسایی روستاهای در معرض خطر سوانح طبیعی مانند سیل، رانش زمین و ریزش سنگ است که براساس آن امتیازبندی و راهکار ارائه می شود.وی اظهار می دارد: کاربرد مهم طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی این است که به عنوان یک طرح بالادست مورد استفاده مشاوران طرح های هادی قرار می گیرد به طوری که در این طرح بسیاری از پیشنهادها برای تک تک روستاها مانند نرخ رشد، پایداری و ناپایداری و سمت توسعه آن ها پیش بینی و تصویب شده و منبع خوبی برای مشاوران طرح هادی است.وی با اشاره به 17 بخش در استان می گوید: طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی در بخش های مرکزی در اولویت قرار دارد و این طرح در بخش مرکزی بجنورد، اسفراین، مانه و سملقان و فاروج تهیه و تصویب شده و بخش مرکزی شیروان نیز در اولویت است.وی ادامه می دهد: تهیه این طرح در گرمخان و گیفان بسیار ضروری است پس از آن بخش راز و جرگلان، سرحد و قوشخانه در شیروان باید تهیه شود چون منطقه مرزی است و علاوه بر آن وضعیت توپوگرافی آن ها طوری است که روستاهای در معرض خطر در آن ها زیاد است.وی عنوان می کند: با توجه به این که تعدادی از روستاها کوهستانی و در معرض خطر سیل و لغزش است و استان روی نوار زلزله قرار دارد باید در تمام بخش ها این طرح تهیه شود.«محمدی» ادامه می دهد: جا به جایی روستاهای در معرض خطر به علت تمایل نداشتن تعداد زیادی از روستاییان به این امر صد در صد محقق نمی شود بنابراین ارائه راهکار برای جلوگیری از خطرات سوانح طبیعی مورد تأکید است.وی می گوید: سال گذشته برای هر یک از طرح های ساماندهی سکونتگاه های روستایی در بخش مرکزی مانه و سملقان، اسفراین و فاروج 400 میلیون ریال اعتبار اختصاص یافت و امسال نیز برای بخش مرکزی شیروان همین میزان اعتبار مورد نیاز است.وی می افزاید: طرح ساماندهی بخش مرکزی بجنورد نیز قبل از تأسیس استان و از طریق استان خراسان تهیه شده است.وی در پاسخ به این که چه تعداد از روستاهای استان تحت پوشش طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی قرار گرفته است اظهار می دارد: در بخش مرکزی اسفراین، بجنورد، فاروج و مانه و سملقان به ترتیب 124، 99، 59 و 48 روستا تحت پوشش طرح یاد شده قرار گرفته است.«محمدی» می افزاید: روستاهای در معرض خطر بخش های مرکزی این شهرستان ها مشخص شده است به طوری که 61 روستا در معرض خطر زلزله قرار دارند، یعنی زلزله در این روستاها جدی است و باید آیین نامه 2800 در آن ها رعایت شود، علاوه بر آن، 26 روستا در معرض خطر سیل نیازمند احداث دیوار ساحلی است و 36 روستا نیز روان آب سطحی دارند و باید کانال انحراف آب برای آن ها احداث شود، 11 روستا نیز در معرض لغزش قرار دارند.مدیر کل امور روستایی استانداری خراسان شمالی هم درباره ساماندهی سکونتگاه های روستایی اظهار می دارد: گزارش هایی در خصوص رانش زمین در 2 روستا در 2 شهرستان استان ارائه شده و اعتباری از محل حوادث غیر مترقبه استان برای مطالعه آن ها توسط بنیاد مسکن اختصاص یافته است که در صورت نیاز برای جا به جایی آن اقدام کنیم. «راعی» نام این روستاها را ارائه نمی کند و می گوید: چون بحث مطالعاتی این روستاها در دستور کار است اجازه دهید نامی از آن ها برده نشود.معاون عمرانی استاندار خراسان شمالی هم می گوید: از محل اعتبارات ستاد حوادث امسال برای مطالعه روستاهای در معرض خطر در استان 900 میلیون ریال تخصیص یافته است و بنیاد مسکن نسبت به این مطالعه اقدام می کند.«نورعلی طالب زاده» می افزاید: براساس این مطالعات مشخص می شود چه تعداد روستا در کدام نقاط و در معرض چه خطراتی قرار دارد تا برای رفع مشکلات آن ها اقدام کنیم.وی خاطر نشان می کند: در زلزله سال 75 استان به تعدادی از روستاهایی که روی گسل قرار داشت خساراتی وارد شد. پس از آن بنیاد مسکن مطالعاتی برای جا به جایی آن ها انجام داد و بعضی از روستاها به مکان دیگری انتقال یافت.به گفته وی، برای سیل نیز هر سال مطالعاتی انجام و با احداث سیل بند و هدایت آب های سطحی یا سیلاب ها مشکلات روستاهای در معرض خطر بر طرف می شود.وی ادامه می دهد: برای این که طرح جامعی داشته باشیم و از خطرات جلوگیری کنیم طرحی در دست مطالعه داریم که به تناسب آن اعتباری منظور شود و مشکلات روستاهای در معرض خطر و جا به جایی آن ها در دستور کار قرار گیرد.وی تصریح می کند: مطالعه روستاهای در معرض خطر استان تاکنون به شکل جامع انجام نشده است و برای این که وضعیت استان در این زمینه مشخص و به تناسب آن اقدامات لازم انجام شود بنیاد مسکن مأمور است که در این زمینه با مشاور قرارداد منعقد کند.وی با بیان این که تاکنون این فعالیت ها به شکل انفرادی انجام می شد می گوید: با توجه به کوهستانی بودن استان، تعدادی از روستاها که در حاشیه رودخانه ها قرار دارند با خطر سیل مواجهند و جا به جا کردن آن ها به طور قطع نمی تواند راهکار باشد اما می توان آن ها را با  تمهیداتی در مقابل سیل حفظ کرد.وی می افزاید: روستاهایی که در معرض خطر ریزش کوه، لغزش زمین، سیل، زلزله و حتی توفان قرار دارند در دست مطالعه است.مدیر کل فنی و تهیه طرح های بنیاد مسکن کشور هم اظهار می دارد: طرح ساماندهی کالبدی سکونتگاه های روستایی به منظور توسعه هماهنگ و موزون فعالیت های کشاورزی، صنعتی و خدماتی از طریق مناسب جمعیت و فعالیت ها و استقرار بهینه خدمات در محیط های روستایی هماهنگ با نظام شهری تهیه می شود.«مهدی تحصیل دار» می گوید: این طرح، ماهیتی همه جانبه و میان بخشی دارد و برنامه یکپارچه و راهبردی برای توسعه کالبدی محیط روستایی با تأکید بر جنبه های اجرایی به ویژه در زمینه فضایی  کالبدی مطرح است.وی می افزاید: طرح ساماندهی کالبدی سکونتگاه های روستایی به منزله طرح فرادست طرح های هادی و به سازی بافت های با ارزش روستایی قلمداد می شود.وی هدف از اجرای این طرح را ایجاد زمینه های مناسب برای توسعه پایدار محیط روستایی و سازماندهی سلسله مراتب خدمات و تأسیسات روستایی ذکر می کند و اظهار می دارد: پی ریزی نظام استقرار مناسب سکونتگاه های روستایی با پراکنش بهینه جمعیت از طریق ساماندهی فضای سکونتگاه های روستایی در قالب نظام تقسیمات کالبدی طرح و ساماندهی مناسب تأسیسات و خدمات رفاهی با توجه به نظام سلسله مراتبی و تقسیمات کالبدی پیشنهادی از اهداف این طرح است.وی خاطر نشان می کند: ساماندهی سکونتگاه های روستایی توسط بنیاد مسکن در سال های 73 و 74 تحت عنوان ساماندهی روستاهای پراکنده انجام می شد که پس از آن ساماندهی سکونتگاه های روستایی در مقیاس دهستان، بخش و شهرستان مطرح و یک مورد نیز ساماندهی سکونتگاه های روستایی در مقیاس استان در کهگیلویه و بویراحمد طی سال های 86 و 87 انجام شد.«تحصیل دار» از تهیه 250 طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی حداقل در مقیاس دهستان، در کشور خبر می دهد و می افزاید: در حال حاضر بنیاد مسکن طرح های جامع ناحیه ای و شهرستان را انجام می دهد. در مطالعات طرح ناحیه ای اگر مشاور به این نتیجه برسد که یک قسمت در ناحیه در مقیاس دهستان یا بخش از نظر سوانح طبیعی آسیب پذیر است آن را در شورای عالی مصوب می کند و براساس اعلام این شورا، اعتبار و مشاور رتبه بندی شده گرفته و طرح ساماندهی سکونتگاه روستایی تهیه می شود.وی اظهار می دارد: مقیاس بالا دست طرح های ساماندهی بنیاد مسکن، طرح جامع ناحیه ای است و در بودجه این نهاد هر سال برای هر استان یک یا 2 طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی تعریف می شود.وی ادامه می دهد: در این طرح تمام روستاهایی که در محدوده مطالعاتی قرار دارند از نظر اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی، محیطی و مسائل آب و هوا مطالعه می شوند و برای ساماندهی مطلوب آن ها تجزیه، تحلیل و برنامه ریزی و طرح های پیشنهادی ارائه می شود.وی تصریح می کند: به طور معمول در سلسله مراتب تقسیمات کالبدی هم مجموعه، منظومه و حوزه روستایی تعریف می کنیم که آن ها زیر مجموعه مقیاس، دهستان یا بخش هستند. در این میان روستایی که دارای ظرفیت خوبی است به عنوان مرکز مجموعه روستایی انتخاب و خدمات در آن توزیع می شود و روستاهای اطراف باید خدمات را از آن دریافت کنند.«تحصیل دار» می گوید: بنیاد مسکن موظف است تا پایان برنامه پنجم توسعه برای روستاهای بالای 20 خانوار طرح هادی تهیه کند اما برای مجموعه ها، منظومه ها و حوزه های روستایی در مقیاس دهستان و بخش به شکل موردی و اگر نیاز باشد طرح تهیه می شود و طرح هادی زیر مجموعه آن ها می شود.وی می افزاید: در صورتی که هنگام تهیه طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی آسیب پذیری منطقه و جا به جا شدن چندین روستا مشخص شود باید در مرحله بعد در ستاد حوادث استان مصوب شود و برای آن اعتبار گرفته و دوباره مطالعات امکان سنجی، مکان یابی و مطالعات زمین شناسی انجام شود.وی با اشاره به عملکرد بنیاد مسکن در خصوص طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی بیان می کند: در برنامه اول توسعه هدف کمی خاصی پیش بینی نشده بود اما این نهاد 17 طرح تهیه کرد و در برنامه دوم توسعه 257 طرح و در برنامه سوم توسعه 147 طرح در کشور تهیه شده است.به گفته وی، در مجموع تا پایان سال گذشته 235 طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی شامل 25 طرح مصوب، 41 طرح در دست تصویب و 49 طرح در کشور در دست تهیه و برای برنامه چهارم توسعه هم پیش بینی 512 طرح انجام شده است. وی با بیان این که 4 طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی در خراسان شمالی یا تهیه شده و یا در دست تهیه است اظهار می دارد: عملکرد این استان به خصوص در سال جاری در خصوص تهیه طرح ساماندهی سکونتگاه های روستایی بسیار خوب است چون خیلی از استان ها هنوز امسال این طرح را نگرفته اند.